نیم قرن کوشش نافرجام برای حذف یک آزمون حاشیه دار! - وبلاگ آوا

به گزارش وبلاگ آوا، علیرغم اینکه شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام نموده بود تا سرانجام سال 98 تکلیف کنکور معین می گردد و با مشخص مدل جایگزین آن، نسخه ای همیشگی برای این موضوع که یکی از با اهمیت ترین موضوعات آموزش عالی است، نوشته می گردد، با اتمام سال 98 و ورود به سال 99 مسئولان نتوانستند در مورد این موضوع تصمیم جدی و اساسی بگیرند و رییس سازمان سنجش آموزش کشور نیز در تازه ترین واکنش خود به این موضوع با بیان اینکه کنکور سال جاری حذف شدنی نیست آب پاکی را روی دست منتظران حذف کنکور ریخت. بنابراین به نظر می رسد هنوز تا رسیدن به روش جایگزین مطلوب پذیرش دانشجو در دانشگاه ها فاصله زیادی داریم.

به گزارش وبلاگ آوا، شاید سال 1348 زمانی که کلید رسمی عظیمترین و مهم ترین آزمون ملی کشور زده شد کسی باورش نمی شد که پس از نیم قرن این آزمون در صدر اولین و پرحاشیه ترین خبر کشور قرار بگیرد به گونه ای هر فردی از مسئول و غیر مسئول گرفته در مورد آن اظهار نظر نمایند و از طرف دیگر دستاویزی برای عده ای سودجو برای نمایش هر چه بیشتر صفحات مجازی آنها باشد!

داستان کنکور در ایران از وقتی شروع شد که همه می خواستند دکتر شوند! رقابت برای ورود به دانشکده پزشکی دانشگاه تهران پایه گذار امتحانی سراسری در ایران شد. در واقع تا دهه 40 شمسی هر دانشگاهی در ایران، شیوه ای متفاوت برای گزینش دانشجو داشت؛ امتحان یا مصاحبه علمی. دانشگاه ها محدود بودند و البته متقاضیان تحصیل هم محدود؛ دانشگاه تهران، دانشگاه پُلی تکنیک سابق (امیرکبیر فعلی)، دانشگاه ملی سابق(شهید بهشتی فعلی)، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه جُندی شاپور اهواز سابق(شهید چمران فعلی) و دانشگاه پهلوی سابق(شیراز فعلی) بودند و ظرفیت هایی که تکمیل نمی شد. تا این که به تدریج تقاضای ورود به دانشگاه افزایش یافت و شرایط تغییر کرد. کنکور آمد و ماندگار و پزشکی اولین رشته ای بود که در دانشگاه های ایران پرهوادار شد.

نخستین کنکور ایرانی

نخستین بار در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران به دلیل تعداد زیاد متقاضیان امتحانی هماهنگ برگزار گردید. بعد دانشکده های حقوق و فنی نیز امتحان ورودی برگزار کردند. شرایط چنین بود که اغلب متقاضیان ورود به دانشگاه ابتدا در امتحان دانشکده پزشکی شرکت می کردند و اگر قبول نمی شدند، می رفتند سروقت باقی رشته ها و دانشکده ها. سال ها شرایط بر همین منوال بود تا این که در سال 1341 قرار شد امتحانی سراسری برای دانشگاه ها برگزار گردد. مشکل این بود که متقاضیان باید بارها از سراسر ایران به تهران و سایر شهرها سفر می کردند تا در امتحانات دانشکده های مختلف شرکت نمایند. برای برطرف این مشکل و با ایده برگزاری امتحانی باکیفیت بالاتر برای معین دقیق تر سطح علمی افراد، نخستین امتحان سراسری دانشگاه ها در سال 1342 برگزار گردید؛ نخستین کنکور ایرانی. این کنکور را هیات مسابقات ورودی دانشگاه ها که هیاتی تازه تأسیس از اساتید و مسئولان دانشگاه های ایران بودند، برگزار می کردند تا اینکه شیوه برگزاری کنکور و مسائلی که برای هماهنگی ها پیش آمد با انتقاد جامعه علمی روبرو شد و مجدد شرایط به روال سابق بازگشت.

در واقع تا شروع سال تحصیلی 1342، هر دانشگاه با دریافت امتحان ورودی خاص، اقدام به پذیرش دانشجو می کرد اما سنجش و پذیرش دانشجویان برای سال تحصیلی 1342 بر عهده هیات مسابقات ورودی دانشگاه ها گذاشته شد. مسابقه ای که بعدها کنکور نام گرفت.

سئوالات اولین کنکور

در دهه 40 دانشگاه های جدیدی از راه رسیدند؛ ازجمله دانشگاه صنعتی آریامهر سابق(صنعتی شریف فعلی) و دانشگاه رضائیه سابق (ارومیه فعلی). تب تحصیلات دانشگاهی هم در جامعه مدام بالا می رفت و کنکور سراسری همچنان روشی مناسب برای پذیرش دانشجو به نظر می رسید. با تأسیس وزارت علوم و راه اندازی واحدی با نام مرکز آزمون شناسی در سال 1347 دوباره برگزاری کنکور سراسری در دستور کار نهاده شد؛ اتفاقی که سال 1348 رخ داد.

تا اینکه چهارشنبه 15 مرداد سال 48 کنکور با شرکت 47 هزار و 703 نفر برگزار گردید و داوطلبان برای حضور در 12 دانشگاه و در 30 رشته تحصیلی با یکدیگر به رقابت پرداختند. این آزمون به صورت سؤالات پاسخ کوتاه (به جای تستی) برگزار گردید و داوطلبان همزمان با آزمون 10 رشته را انتخاب کردند. نکته مهم این که منابع سؤالات ناشناخته بود و داوطلبانی که از امتحان بیرون آمدند نخستین نسل ایرانی هایی بودند که سختی کنکور را درک کردند. از آن پس کنکور به طور مرتب برگزار گردید و به همین دلیل آزمون سراسری سال 48 نخستین کنکور رسمی ایران معرفی می گردد.

در واقع با اینکه سئوالات در آن دوره بر اساس سئوالات امتحانات سال های قبل بود، اما شیوه مزبور عاری از عیب و نارسایی نبود. در این روش تحصیلات قبل داوطلب به صورت سئوالات کوتاه جواب که برایش ناآشنا بود مورد امتحان قرار می گرفت و پذیرفته شدگان بدون اینکه نتیجه آزمون خود را بدانند ضمن امتحان نسبت به انتخاب رشته مبادرت می کردند.

سال 1354 با تاسیس سازمان سنجش آموزش کشور به جای مرکز آزمون شناسی کنکور در ایران وارد مرحله ای جدید شد. از آن سال معدل امتحانات نهایی ششم متوسطه و نوع مدرک (دیپلم ریاضی، طبیعی و ادبی)، جنسیت، شرایط نظام وظیفه و سهمیه منطقه نیز در قبولی کنکور تأثیر داشت. البته در سال 57 این شرایط دیگر اعمال نشد و داوطلبان این آزمون در بحبوحه تحولات انقلاب اسلامی قرار دریافتد اما با این وجود کنکور در سال 58 هم برگزار گردید اما پس از آن این آزمون نیز همزمان با تعطیلی دانشگاه ها در پی انقلاب فرهنگی تعطیل شد. تا اینکه سال 61 مجدداً کنکور در رشته های پزشکی، فنی و مهندسی، کشاورزی، الهیات و معارف اسلامی برگزار گردید. سهمیه ها نیز از همین سال آمدند؛ سهمیه مناطق، رزمندگان و.... در این بین دانشگاه آزاد هم در همین سال تأسیس شد. طی سال های بعد با توجه به رشد جمعیت، ظرفیت دانشگاه های دولتی و تعداد رشته ها افزایش یافت و کنکور مدام به مسابقه ای عظیم تر و حساس تر تبدیل می شد. به دلیل تقاضای فزاینده برای ورود به دانشگاه، به تدریج دانشگاه های پیغام نور، شبانه، غیرانتفاعی و مراکز تربیت معلم به ظرفیت پذیرش دانشجویان اضافه کرد و کنکور هرسال با داوطلبان بیشتری برای تحصیل در رشته های بیشتر برگزار گردید تا اینکه داوطلبان کنکور در دهه های اخیر به یک میلیون نفر افزایش یافت. در حال حاضر نیز از 49 آزمون سراسری برگزار گردیده در ایران، 11 آزمون قبل از انقلاب فرهنگی در سال های 1348 تا 1358 و 38 آزمون در سال های 1361 تا 1398 بعد از انقلاب فرهنگی برگزار گردیده است.

برگزاری کنکور روش مردود در جهان!

حال که بعد از گذشت بیش از نیم قرن از برگزاری کنکور، مسئولان و متولیان به این نتیجه رسیده اند که این شیوه جذب و پذیرش دانشجو در دانشگاه ها علاوه بر آسیب های روانشناسی و جامعه شناسی که بر جامعه تحمیل می نماید، روش مردودی در سیستم های آموزشی جهان محسوب می گردد. بر این اساس نیز طرح اصلاح قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، سال 1386به مجلس رفت و تصویب شد؛ طی این قانون قرار بود نقش کنکور در پذیرش دانشجو به تدریج کم و نهایتاً تا سال 90 کنکور حذف گردد، اتفاقی که تا امروز محقق نشده تا فقط بحث دامنه دار کارشناسان و مسئولان حوزه آموزش و پرورش و آموزش عالی باشد.

البته کوشش برای حذف کنکور در ایران از همان دوران قبل از پیروزی انقلاب نیز کلید خورد، به طوری که روزنامه اطلاعات در آن موقع اعلام نموده بود وزارت علوم در پی تایید مسئولان ارشد وقت کشور، مشغول مطالعه و آنالیز این طرح است تا نواقص موجود در آن برطرف گردد و در همین حال وعده داده شده بود که از ابتدای سال تحصیلی 1350، دانش آموزان ششم متوسطه به موازات تحصیلات عادی درباره شیوه امتحانات نهایی جایگزین کنکور، آموزش خواهند دید اما پیش از انقلاب اسلامی نیز بحث حذف کنکور نتوانست حتی به تصویب قانونی منتهی گردد.

پس از انقلاب هم وقتی در سال 1386 این موضوع تبدیل به قانون شد، در اجرا دچار تغییرات مداوم در نهادهای اجرایی و همچنین مجلس شورای اسلامی شد که که در نهایت نتیجه ای نداشت به طوری که هنوز هم سال دقیق سرانجام کنکور معین نیست.

اگرچه در این راستا پذیرش بیش از 85 درصد رشته های دانشگاهی بدون آزمون صورت می گیرد و دانشگاه های دولتی نیز 20 درصد از ظرفیت پذیرش خود را با این شیوه پر می نمایند، اما گویا تا رسیدن به روش جایگزین مطلوب برای شیوه فعلی پذیرش دانشجو راه زیادی در پیش است به طوری که بسیاری از دانشگاه های برتر حتی یک رشته نیز برای پذیرش بدون آزمون به سازمان سنجش اعلام ننموده اند و برای سال 99 اغلب دانشگاه های دولتی سطح دو و سه و حتی دانشگاه پیغام نور و مراکز غیرانتفاعی در نیمی از رشته های موجود، بر اساس سوابق تحصیلی عمل می نمایند و رشته های پرهوادار و دانشگاه های پرهوادار که اساس ایجاد اشکال و تصویب قوانینی چون حذف کنکور بودند، همچنان بر اساس کنکور پذیرش می گیرند.

اگر چه اولین طرح لغو کنکور در ایران که همانطور که گفته شد در سالهای دور وارد مراحل مطالعاتی و برنامه ریزی در وزارت علوم وقت شده بود، اما این طرح هیچ گاه به نتیجه نرسید و حتی با تشکیل سازمان سنجش آموزش کشور در سال 1354جایگاه کنکور در نظام آموزشی ایران جدی تر و سازمان یافته تر از پیش شد.

زور کرونا به حذف غول کنکور می رسد؟

موضوع حذف کنکور و معین جایگزین دقیق برای این آزمون، سال جاری همزمان با شیوع کرونا ویروس و تعطیلی تمامی فعالیت های حضوری دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی بسیاری با اهمیت تر و جدی تر از سال های گذشته به نظر می رسد به گونه ای که داوطلبان آزمون های مختلف سال 99 شاهد تغییر در زمان برگزاری این آزمون ها بودند، در این میان زمان برگزاری بعضی آزمون ها با تصمیم مسئولان بیش از چهار بار نیز تغییر کرد. داوطلبان عظیمترین و کلیدی ترین آزمون زندگی تحصیلی، یعنی کنکور نیز از تبعات ناشی از این مهمان ناخوانده در امان نماندند و با ادامه دار شدن شیوع کرونا و همچنین تعطیلی و محدود شدن بخشی از فعالیت های اقتصای و اجتماعی کشور برگزاری این آزمون در موعد مقرر به یکی از مباحث اصلی کشور تبدیل شد.

به گونه ای که اظهارنظرهای متعددی در مورد برگزاری یا عدم برگزاری آن صورت گرفت و افراد به دو گروه موافق و مخالف تبدیل شدند، موافقان معتقد هستند با توجه به اینکه زمان سرانجام کرونا در کشور معین نیست بنابراین ما نمی توانیم زمان قطعی بدون ویروس را برای برگزاری این آزمون در نظر بگیریم و از طرف دیگر نمی توان فعالیت دانشگاه ها را تعطیل کنیم و این مراکز باید برای ترم آینده دانشجو پذیرش نمایند، در نتیجه داوطلبان با رعایت پروتکل های بهداشتی می توانند در جلسه آزمون حضور یابند. در گروه دیگر مخالفان برگزاری این آزمون بدون ارائه دلایل منطقی و ارائه راه چاره تهدید سلامت را مهم ترین بهانه خود برای تعویق آزمون می نمایند و بر مخالفت خود نیز اصرار می نمایند.

پس از کش و قوس های فراوان در مورد حذف کامل کنکور، در حالی که شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام نموده بود تا سرانجام سال 98 تکلیف کنکور معین می گردد و با معین مدل جایگزین آن نسخه ای همیشگی برای این موضوع که یکی از با اهمیت ترین موضوعات آموزش عالی است، نوشته می گردد، اما با اتمام سال 98 و ورود به سال 99 مسئولان نتوانستند در مورد این موضوع تصمیم جدی و اساسی بگیرند و به نظر می رسد تا رسیدن به روش جایگزین مطلوب پذیرش دانشجو فاصله زیادی داریم.

به گونه ای که دکتر سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی سال گذشته در دومین نشست تخصصی کنکور، چالش ها و راهبردها که امروز با حضور روسای دانشگاه های برتر تاکید نمود: تا به امروز چندین بار مجلس شورای اسلامی، وزارت علوم و نهادهای تصمیم گیر کوشش نمودند تا موضوع کنکور را حل نمایند و یا اینکه برای این موضوع جایگزینی را قرار بدهند. حتی برای این موضوع مهلت زمانی معین شد اما این اتفاق تا به امروز نیفتاده است. در واقع وقتی کوششی صورت می گیرد اما اقدام واقعی صورت نمی گیرد این سوال ایجاد می گردد که چه اتفاقی افتاده است؟ و ممکن است برآورد هایی را ایجاد کند که این برآورد ها بنیانی نیز نداشته باشد.

وی در ادامه تاکید: سیستم فعلی پذیرش در دانشگاه ها به وسیله کنکور مطمئناً مزایایی دارد که یکی از این مزایا اعتمادی است که به سنجش وجود دارد. در واقع امنیت سنجش امر بسیار مهمی است. چرا که کوشش های زیادی در بحث طراحی سوال، حفاظت از سوال، ایجاد امنیت محیط آزمون، هوشمندسازی پاسخ های کنکور و ... اجرا شده است که این موضوعات سلامت و امنیت کنکور را به عنوان یک سرمایه عظیم به وجود آورده است. بنابراین هر مدلی که به عنوان جایگزین کنکور پیشنهاد گردد باید این امنیت را هم داشته باشد و ما نباید مزایای کنکور را از دست بدهیم.

دکتر عاملی در مورد معایب کنکور نیز گفت: یکی از معایب برگزاری کنکور اضطرابی است که بین دانش آموزان ایجاد می نماید و اگرچه بر اساس اعلام سنجش 15 درصد ورودی به دانشگاه ها به وسیله برگزاری کنکور صورت می گیرد اما حتی همین آمار 15، 20 یا حتی 30 درصدی هم می تواند در فضای مجازی اضطراب 100 درصدی را ایجاد کند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین از نارضایتی دانشگاه ها از برگزاری کنکور اطلاع داد و گفت: دانشگاه ها نیز کمابیش از این شرایط راضی نیستند. چرا که معتقدند دانشگاهی که در تراز دانشگاه درجه یک کار می نماید باید بتواند این را تشخیص دهد که چه دانشجویی را می تواند جذب کند. در واقع باید عرصه ای برای استقلال دانشگاه ها ایجاد کنیم.

وی همچنین اظهار داشت: بحث برگزاری یک مرحله ای کنکور نیز از دیگر موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. چرا که گاه این اعتقاد به وجود می آید که اگر کنکور در چند مرحله برگزار گردد بسیاری از مسائل حل خواهد شد.

دکتر عاملی با تاکید بر اینکه ظرف شش ماه آینده باید مدل جایگزین کنکور معین گردد گفت: مطمئنا در این زمینه به مطالعات قبلی در حوزه کنکور احترام گذاشته می گردد. ضمن اینکه همکاران ستاد نقشه در شورای عالی انقلاب فرهنگی کوشش می نمایند نظرات تمامی حوزه ها و ذینفعان این حوزه را دریافت نمایند و حتی در این زمینه با موسسات برگزاری کنکور نیز مشورت خواهیم کرد. چرا که معتقد هستیم این بخش خصوصی می تواند به تقویت دانش آموزان یاری کند.

در همین رابطه دکتر ابراهیم خدایی رئیس سازمان سنجش آموزش کشور نیز در تازه ترین اظهارنظر خود برای حذف کنکور به آخرین تصمیم وزارت علوم و مسئولان کشوری برای حذف کنکور و شیوه پذیرش در دانشگاه ها اشاره می نماید و به وبلاگ آوا می گوید: بخشی از برنامه حذف کنکور شروع شده و ظرفیت پذیرش دانشجو براساس سوابق تحصیلی که جزئیات آن نیز بر روی سایت سازمان سنجش آموزش کشور واقع شده است، با احتساب ظرفیت دانشگاه آزاد اسلامی حدود 912 هزار ظرفیت است. طبیعتا خیلی مایل هستیم که داوطلبان ورود به دانشگاه ها بدون داشتن کنکور و براساس سوابق تحصیلی در دانشگاه ها پذیرش شوند.

وی در ادامه می گوید: اکثریت مطلق ظرفیت های دانشگاه آزاد، پیغام نور و موسسات غیرانتفاعی و همچنین حدود 20 درصد ظرفیت های روزانه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی دولتی براساس سوابق تحصیلی و بدون کنکور دانشجو پذیرش می نمایند و داوطلبان می توانند از این شیوه وارد دانشگاه بشوند.

رئیس سازمان سنجش آموزش کشور ادامه می دهد: بعضی از رشته های دانشگاه ها و موسسات آموزشی بسیار پر هوادار بوده و رقابت در بین رشته هایی نظیر رشته های علوم پزشکی بسیار سنگین است و داوطلبان برای ورود به دانشگاه های عظیم رقابت می نمایند. بنابراین با توجه به تقاضای زیاد، تراکم و پراکندگی نمرات نمی توانیم پذیرفته شدگان این دانشگاه ها را تفکیک کنیم و فعلا به جز آزمون نمی توانیم راه چارهی برای پذیرش دانشجویان در دانشگاه ها داشته باشیم.

دکتر خدایی اظهار می نماید: در حال حاضر داوطلبان ورود به دانشگاه ها به خصوص در رشته های پرهوادار برنامه ریزی های خود را انجام داده اند و ما نمی توانیم 10 روز باقی مانده به آزمون اعلام کنیم شماها که 4 سال برای این آزمون برنامه ریزی نموده اید، برنامه ریزی های خود را کنار بگذارید؛ ضمن اینکه جایگزین اجرایی پذیرش بدون کنکور نیز وجود ندارد. بنابراین کنکور سال جاری باید برای رشته های پر تقاضای دانشگاهها و موسسات آموزش عالی برگزار گردد.

به گزارش وبلاگ آوا، اگر چه اولین طرح لغو کنکور در ایران از 50 سال گذشته وارد مراحل مطالعاتی و برنامه ریزی در وزارت علوم وقت شده بود اما هیچ گاه به نتیجه نرسید و حتی با تشکیل سازمان سنجش آموزش کشور در سال 1354جایگاه کنکور در نظام آموزشی ایران جدی تر و سازمان یافته تر از پیش شد و در حال حاضر نیزمسئولان آموزش عالی طی سال های اخیر با اعلام آمار 85 درصدی پذیرش دانشگاه ها بر اساس سوابق تحصیلی سعی در کم اهمیت کردن کنکور نموده و برای کاهش تبعات ناشی از استرس های این آزمون کوشش هایی انجام داده اند، اما باید توجه داشت که متقاضیان ورود به دانشگاه ها همچنان کنکور را گزینه اول انتخاب نحوه ورود به عرصه آموزش عالی قرار می دهند و سرنوشت خود را منوط به حضور و موفقیت در کنکور می بینند. ضمن اینکه با توجه به تغییر شرایط آموزشی کشور به دلیل شیوع کرونا ویروس به نظر می رسد معین جایگزین درست و علمی یکی از مهم ترین ضروریات سیستم آموزشی کشور محسوب می گردد تا در سال های آینده این آزمون سرنوشت ساز همانند سال جاری دامن گیر حواشی قرار نگیرد و در نهایت اگر هم آزمونی قرار است برگزار گردد همانند آزمون های دیگر نظیر دکتری و کارشناسی ارشد حجم کمتری از داوطلبان را دربر بگیرد.

سرانجام یپام