عباس عبدی: سمت رئیس جمهوری را حذف کنید - وبلاگ آوا

به گزارش وبلاگ آوا، عباس عبدی در اعتماد نوشت: یکی از وجوهی که در قانون اساسی است و به نحوی متضاد به نظر می آید، وجود دو نوع ساختار تعریف شده با مبانی متفاوت برای اجزای قدرت حکومت در ایران است. یکی ساختار از بالاست که خارج از فرآیند خواست مستقیم و اولویت های عمومی است. البته آن ساختار نیز به ظاهر با واسطه به رای مردم مربوط می گردد ولی در درجه اول این امر به طور مستقیم مربوط نیست و در درجه دوم نیز به نوعی دچار دور است و مهم تر از این دو ویژگی این است که انتخابات آن به نحوی تعریف شده است که عملا هر چه جلوتر آمده ایم تحت کنترل بیشتر بالا قرار گرفته است.

این بخش معرف همان وجه اسلامیت ساختار البته با تعبیر بالاست. دیگری وجه جمهوریت ساختار است که در سه انتخابات ریاست جمهوری و مجلس و شورا های شهر و روستا تجلی پیدا نموده است. این وجه نیز از ابتدا کمابیش دچار محدودیت هایی از بالا می شده است تا نتایج آن چندان در تعارض با وجه ساختاری از بالا قرار نگیرد. ولی خیلی زود معلوم شد که شکاف میان دو ساختار به علل گوناگونی که بیان آن ها در اینجا موجب اطاله بحث خواهد شد، هر روز رو به افزایش است و درنتیجه؛ این شکاف به درون ساختار اجرایی و حکومتی منتقل می گردد و در عمل کارایی حکومت را کم و کمتر می نماید.

حتی اگر نهاد های انتخابی همسو با نهاد های بالادستی شوند به علل گوناگون به ویژه علل ساختاری و فراتر از اراده افراد، این ناهماهنگی ایجاد می گردد و کارایی نظام اجرایی و حکومت را دچار اختلال می نماید.

هر چه شکاف عظیم تر گردد، اختلالات بیشتر و کارایی کمتر می گردد. همچنین هرچه اختلال بیشتر گردد، دوباره شکاف را بیشتر می نماید. شکافی که میان روسای جمهور و ساختار ایجاد شده در هر سه مورد قبلی به علاوه مورد چهارم به گونه ای است که برای انتخاب دوباره فاقد صلاحیت شناخته می شوند؛ نماد این واقعیت و شکاف عظیم میان دو وجه ساختار سیاسی است.

این ساختار یک ایده کلی را برای اجرای اصلاحات پیشنهاد می کرد. این ایده که باید تاکید را بر توسعه و تعمیق وجه انتخابی قرار داد تا درنهایت ویژگی از بالا نیز خود را با خواست عمومی تطبیق دهد و تعبیری عمومی تر و موردپذیرش مردمان بیشتری از اسلامیت نظام عرضه کند. ولی مشکل از آنجا شروع شد که در ابتدای انقلاب میان این دو وجه تعارض جدی به وجود نیامد. اگر در انتخاب بنی صدر نیز چنین تعارضی را شاهدیم، به سرعت و به دلیل شروع خشونت مجاهدین به درگیری کشیده شد و ماجرا انتها یافت و اگر آن اتفاقات رخ نمی داد، احتمالا مشابه تنش های موجود را در ابتدای انقلاب نیز می دیدیم.

در هر حال پس از ریاست جمهوری بنی صدر این شکاف تا حدود زیادی مرتفع شد. البته پس از بنی صدر نیز تفاوت میان این دو وجه دیده می شد، ولی در قالب رقابت درونی مطرح بود تا اینکه در ادامه؛ وجه بالایی از قدرت با تفسیر نظارت استصوابی و اِعمال ضوابط سخت گیرانه کوشیدند که وجه پایینی و جمهوریت را محدود و شکاف مزبور را کاهش دهند. این فرآیند با فراز و نشیبی تشدید شد و انتخابات سال 1398، نشان داد که اصولا وجه پایینی از نظر آنان فاقد اعتبار و اصالتی برای حضور در قدرت است. بنابراین انتظار می رود که در سال آینده نیز همین راستا ادامه یابد.

اصلاح طلبان با وجود چنین حفره ای میان این دو وجه، چه می توانند انجام دهند؟ در این شرایط تکرار اقدام های قبلی بی معناست به دو دلیل یا به نتیجه نمی رسد، یا اگر هم منجر به نتیجه انتخاباتی گردد برای کشور فایده ای ندارد. چرا به نتیجه نمی رسد؟ چون مردم دیگر حاضر به ورود در این بازی تکراری و ترجیح یکی بر دیگری از میان نامزد های تاییدشده بسیار محدود نیستند. حتی اگر مردم هم حاضر به این کار شوند، نتیجه همین شرایط تاسفباری است که پس از انتخابات سال 96 می بینیم.

بنابراین اگر به جای انتخابات غیر راهگشای سال بعد، نهاد نخست وزیری را در قانون زنده نمایند، خیلی بهتر است. حداقل رییس جمهور منتخب و دولت او 4 یا 8 سال روی دست ساختار نمی ماند. به نحوی که نه می توانند آن را قورت دهند و نه می توانند آن را بالا بیاورند. ولی نخست وزیری این مشکل را ندارد.

می توان هر ماه یا هر سال یک نخست وزیر جوان و زبده و انقلابی را امتحان کرد و پس از مدتی، یا تجربه کسب می نمایند و پیچ و خم کار ها دست آنان می آید و مسائل حل می گردد. اگر هم نتوانستند مثل آب خوردن می توان او را تغییر داد و یک امید کاذب و سراب دیگر به روی مردم گگردد. حداقل از حالا کمتر دچار مشکل خواهند شد.

ضمن اینکه با احیای نهاد نخست وزیری، حوصله مردم هم از این فرآیند های پرهزینه و بی ثمر و البته پر سر و صدا دیگر سر نمی رود. به علاوه پس از 40 سال باید پیشرفتی نموده باشیم و خلاصه ببینیم که اصلا انتخابات به معنای غربی ضروری است یا خیر؟ در اسلام هست؟ این روز ها بعضی دانشمندان جدید حاضر در ساختار قدرت فرصت پیدا نموده اند تا چنین پرسش هایی را جهت برطرف چنین شکاف هایی برای اولین بار طرح نمایند.