خانه هایی که به خطر افتاده اند - وبلاگ آوا

به گزارش وبلاگ آوا، عضو جامعه اقامتگاه های بوم گردی ایران می گوید: تصمیمات فله ای حیات طبیعی بوم گردی ها را به خطر انداخته، این خانه ها را بدهکارتر کرده و گردشگران را به آن ها بدبین کرده است.

به گزارش وبلاگ آوا، امیر میری (آقامیر)، کارشناس اکوتوریسم و مدیریت صنعت گردشگری در یادداشتی با عنوان دنیای گردشگری بومی، پیش و پس از کرونا که در اختیار این خبرگزاری قرار داده است، مروری داشته بر سرنوشت بوم گردی ها در دو دهه گذشته و به چالش هایی که در پی سیاست گذاری های کلان کشوری، گریبان این اقامتگاه ها را گرفته، اشاره ای کرده است.

بوم گردی ها، خانه هایی با معماری بومی، سازگار با محیط زیست و فرهنگ محلی هستند که قرار بود شیوه ای از زندگی جمعی و خانوادگی ایرانی را احیا کنند اما حالا فعالان دیرینه بوم گردی معتقدند آن هویت، به خاطر سیاست های اشتباه درحال از دست رفتن است. آن ها این زنگ خطر را زمانی به صدا درآوردند که افزایش کمی بوم گردی ها جزو سیاست ها و برنامه های اصلی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شد.

میری در این باره نوشته است: با وجود اینکه احداث بوم گردی در ایران به بیش از دو دهه قبل بازمی شود و اعضای خوشه سار به عنوان پیشگامان راه اندازی اکوتوریسم و بوم گردی در ایران شناخته می شوند، اکنون با توسعه روزافزون این اقامتگاه ها چالش هایی بین مالکان، آژانس ها و مهمانان وجود دارد.

مهم ترین عوامل موثر بر فعالیت اقامتگاه های بوم گردی را باید شناسایی و برای دوران پیش رو با کرونا یا بدون آن برنامه ریزی کرد.

یکی دو سال پیش گزارشی ضمن برشمردن پنج دسته از عوامل موثر بر فعالیت اقامتگاه های بوم گردی و آسیب های متقابل فعالیت در این حوزه، زیربخش های هرکدام را نیز ترسیم کرد. با نگاهی نو ضمن برشمردن این عوامل به واکاوی آن نیز می پردازیم. در آن گزارش، 1- قوانین و مقررات، 2-عوامل اقتصادی، 3- عوامل اجتماعی ـ فرهنگی، 4 - عوامل محیط بومی، 5 - نیروی انسانی، محورهای اصلی فعالیت های اقامتگاه های بوم گردی معرفی شده بود.

طبق همان گزارش، بحث قوانین و مقررات مربوط به اقامتگاه های بوم گردی بیشتر به تصمیم گیران و سیاست گذاران این حوزه و به خصوص وزارت گردشگری مربوط است.

1 - نداشتن درک درست از مفهوم و هدف اقامتگاه های بوم گردی (اکوتوریسم)، 2 - توجه بیش از حد به توسعه کمی بدون توجه به توسعه کیفی، 3 - نبود آموزش در این حوزه، 4 - نبود نظارت اصولی و ارزیابی صحیح، 5 - نبود کارشناسان متخصص و آشنا با نحوه اجرای طرح و اعطای مجوز به افراد فاقد صلاحیت، 6 - تبدیل وزارت گردشگری به متولی و کاستن جایگاه آن به عنوان واحد نظارت، شش محوری هستند که در بخش قوانین و مقررات برای توسعه اقامتگاه های بوم گردی چالش زا شده اند. تصمیم گیران و سیاست گذاران در این بخش درک و شناخت درستی از مفهوم و اهداف ایجاد اقامتگاه های بوم گردی نداشتند و لازم است تعریف دقیق و درستی از این واحدها و هدف ایجاد آنها صورت پذیرد.

از سوی دیگر، هدف وزارت گردشگری در سال های اخیر و همچنین برای سال های آینده، افزایش تعداد اقامتگاه های بوم گردی است و برنامه های این وزارت هم به همین دلیل طراحی شده است و برای دستیابی به این هدف، از ابزارهایی مانند پرداخت وام با بهره کم و نداشتن سختگیری های لازم در ارائه مجوز به سرمایه گذاران استفاده شده که موجب رشد تعداد اقامتگاه های بوم گردی بدون توجه به توسعه کیفی آنها شده است.

اما چالش های تصمیمات فله ای برای بوم گردی ها چه بوده است؟

1 - حیات طبیعی و هویت اصیل روستاها را به خطر انداخت و این جریان را که با هدف توسعه پایدار روستاها توسط خوشه سارها آغاز شده بود به انحراف کشاند.

2 - این مساله چالش های اقتصادی را نیز متوجه بومی ها کرد.

گرچه مسؤولان گردشگری کشور بر پیش برد موازی برنامه های آموزشی و ترویجی تاکید می کنند، با این حال اقدام دیرهنگام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در این خصوص، حواشی زیادی را پیرامون توسعه کمی اقامتگاه های بوم گردی رقم زده است.

در واقع، تشویق روستاییان به ساخت این واحدها برای تحقق دوهزار اقامتگاه بوم گردی تا پایان برنامه ششم توسعه، این جریان را از جهت اصلی خود خارج و گردشگران را نسبت به این دست از اقامتگاه ها بدبین کرد.

3 - عمده آژانس داران حرفه ای و توراپراتورها از ادامه فعالیت در حوزه بوم گردی منصرف شدند.

4 - فراهم نبودن دیگر زیرساخت های لازم در مناطق محلی و بومی کمتر شناخته شده که پیش نیاز ورود گردشگران است، در کنار معرفی نشدن این مناطق در شمار مقاصد گردشگری، جوامع محلیِ امیدوار را از کسب درآمد مطلوب بی نصیب کرد و حجم زیادی از بدهکار بوم گردی ها به جامعه بدهکاران ایران اضافه شد.

از سوی دیگر، یکی از اساسی ترین و مهم ترین فاکتورها برای ورود به بخش بوم گردی، بحث آموزش افراد فعال در این حوزه است. از آنجا که احداث اقامتگاه های بوم گردی بیشتر در مناطق روستایی و بافت تاریخی شهری صورت می گیرد و به دلیل اینکه زندگی در این مناطق بیشتر به صورت سنتی است و مردم نیز نسبت به فرهنگ و ارزش های خود حساس تر هستند، ورود سرمایه گذاران آموزش ندیده در این مناطق مسائل و مسائل اجتماعی-فرهنگی و زیست محیطی بسیاری را به وجود آورده است. از سویی، مشارکت نداشتن جامعه محلی و نارضایتی از فعالیت های بوم گردی، درگیری و اختلافات زیادی را رقم زده است.

با این همه گویا در زمینه آموزش از سوی سازمان های متولی گردشگری برنامه تعیینی طراحی نشده است و چندگانگی تصمیم وجود دارد و به نحوی شرکت ها و موسسات مختلفی سراسر ایران خود را متولی آموزش به بهره برداران می دانند.

یکی دیگر از ضعف های موجود در بخش اقامتگاه های بوم گردی، نظارت و کنترل است. این موضوع موجب می شود استانداردهای لازم به صورت کامل اجرا نشود و کیفیت خدمات ارائه شده پایین بیاید. این درحالی است که به باور کارشناسان و اهالی حرفه ای بوم گردی، تاکید و پافشاری بر اسکان و اقامت و سرو خوراکهای محلی موجب فاصله دریافت از استانداردهای دنیای در مبحث بوم گردی شده است.

بوم گردی به خانه مسافر محلی تبدیل شده است. وجود بخش نظارتی در هر کسب و کاری موجب پیشرفت فعالیت های کسب و کارها خواهد شد. در این زمینه لازم است از تجربیات کشورهای پیروز استفاده شود و با تدوین استانداردهای بین المللی در این زمینه و همچنین تشکیل بخش های نظارتی فعال بر فعالیت این واحدها و آموزش ارزیابان متخصص، زمینه را برای رشد و توسعه کیفی این واحدها فراهم آوریم. در عین حال، کارشناس متخصص در زمینه پیاده سازی طرح اقامتگاه های بوم گردی وجود ندارد و همچنین سرمایه گذاران در این بخش بعضا با اصل موضوع آشنا نیستند.

همین موضوعات سبب شده استانداردهای روز دنیا در این واحدها مورد استفاده قرار نگیرد. از این رو نیاز است کارشناسان متخصص در زمینه پیاده سازی اقامتگاه های بوم گردی در کنار بهره برداران این بخش حضور داشته باشند تا با استفاده از تجربیات و مهارت های این کارشناسان، توسعه اقامتگاه های بوم گردی در راستای دستیابی به اهداف تعیین شده صورت گیرد و کیفیت فعالیت های این واحدها افزایش یابد. پیشگامان بوم گردی ایران در خوشه سار، خود یا فرزندانشان تحصیلات گردشگری یا آموزش های لازم در حوزه اکوتوریست را گذرانده یا خبرگان و مشاوران آموزش دیده ای در کنار خود داشتند.

یکی دیگر از آسیب های این بخش نیز اعطای مجوز از سوی وزارت گردشگری به افراد فاقد صلاحیت و تخصص در این زمینه است. کارشناسان اعتقاد دارند سرمایه گذاران و بهره برداران در این واحدها باید از افراد واجد تخصص و تجربه لازم در حوزه گردشگری باشند تا بتوانند با استفاده از تخصص و تجربه خود، کارآیی بهتر و بالاتری داشته باشند.

از آنجا که بوم گردی ها ارتباط چهره به چهره با مهمانان دارند و سفیر فرهنگی یک قوم و منطقه به حساب می آیند، در نتیحه بهداشت و سلامت روان در بین مدیران و بهره برداران بوم گردی از ضروریات است که نبود چنین امر مهمی، فرهنگ را مستقیم نشانه می رود.